نفاق و دورويى صفتى است بسيار قبيح و زشت كه انسان شرافت‌مند هيچ‌گاه متصف به آن نيست؛ چرا كه مايه رسوايى و سرافكندگي در اين عالم پيش نزديكان و آشنايان، و ذلت و عذاب دردناك در آخرت است.[1] نفاق يك بيماري روحي است و همانند ساير بيماري‌ها تا درست شناخته نشود، درمان آن امكان نخواهد داشت.

در اين مقال نخست به علائم نفاق اشاره، سپس راه برطرف كردن آن‌را بيان مي‌كنيم. در روايات علائم زيادي براي نفاق ذكر شده است كه برخي از آن‌ها عبارت‌اند از: «بي‌مبالاتي در دروغ گفتن، خيانت به ديگران، بى‌‌شرمي و وقاحت، ادعاي بى‌‏معنا(تو خالي) كردن، خائن بودن چشم، سفيه و خطا كار بودن، كم حيا بودن، كوچك شمردن گناهان، بزرگان دين را كوچك دانستن، گرفتاري‌هاي دين را سبك شمردن، كبر داشتن، دوست داشتن مدح، حسد ورزيدن، دنيا را بر آخرت ترجيح دادن، عمل شر را بر اعمال خير مقدم داشتن، تحريك بر سخن ‏چينى، دوست داشتن لهو و لعب، كمك كردن به اهل فسق و سركشان، تأخير در كار نيك و كوچك شمردن اهل خير، كارهاى زشت خود را نيكو ديدن، كارهاى نيكوى ديگران را بد دانستن».[2]

در روايت ديگري نشانه‌هاي نفاق اين‌گونه بيان شده است: «از كارى نهى كند، ولى خودش از آن كار دست نمى‌‏كشد، فرمان مي‌دهد به آنچه انجام نمي‌دهد، چون به نماز مي‌ايستد سرش را اين طرف و آن طرف مي‌گرداند، روزش را شب كند در حالي‌كه.....